De stad Amsterdam en het Gemeentelijk Vervoerbedrijf (GVB) hebben aangekondigd dat ze de winst die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gemaakt door trams te verhuren aan de nazi’s voor de deportatie van Joden, zullen doneren. Daarnaast zullen er gedenktekens worden geplaatst bij de tramhaltes waar Joden werden opgepakt.
De rol van de tram in de oorlog
Deze beslissing komt na de publicatie van het boek ‘Verdwenen Stad’, dat de rol van de tram in de deportatie van Joden tijdens de oorlog belicht. De auteurs van het boek, dat ook is verfilmd, onthulden dat het GVB een sleutelrol speelde in de deportatie van tienduizenden Joden in Amsterdam.
Teruggave van onrechtmatig verkregen geld
De stad en het GVB hebben aangekondigd dat ze het geld dat op deze manier is verdiend, willen teruggeven. Het gaat om een bedrag van ongeveer 61.000 euro, maar de stad heeft besloten dit af te ronden naar 100.000 euro. Burgemeester Femke Halsema benadrukte dat dit bedrag niet bedoeld is als compensatie, maar als teruggave van ‘geld dat de gemeente nooit had mogen ontvangen’.
Gedenktekens en educatie
Daarnaast zullen er gedenktekens worden geplaatst bij de tramhaltes aan de Beethovenstraat, het Victorieplein en de Plantage Middenlaan. De laatste halte, momenteel bekend als ‘Artis’, zal waarschijnlijk worden hernoemd naar Artis/Nationaal Holocaustmuseum. Het GVB heeft aangegeven deze verandering te ondersteunen.
Het GVB zal ook extra informatie verstrekken over de rol van deze haltes tijdens de Jodenvervolging in hun reisapp. De stad overweegt ook een gedenkteken te plaatsen bij station Amsterdam Muiderpoort.
Lopend onderzoek
Op verzoek van de burgemeester voert het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) sinds 2020 een uitgebreid onderzoek uit naar de deportatie van Joodse Amsterdammers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit onderzoek, dat ook andere gemeentediensten onder de loep neemt, zal naar verwachting begin volgend jaar worden afgerond. De stad zal dan bepalen of er nog meer geld moet worden teruggegeven.